7. Wierna uczennica Tekla

Postać męczennicy Tekli rozsławiły niektóre kodeksy Dziejów Apostolskich i apokryf z II stulecia Dzieje Pawła i Tekli. W starożytności pisali o niej m.in. Tertulian, Orygenes, św. Atanazy, św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Ambroży, św. Jan Chryzostom, św. Hieronim, św Augustyn... Później powoli znikła z dzieł wielkich pisarzy chrześcijańskich. Co do tematu historycznej wartości przekazów uczeni nie są zgodni. Jedni uważają wspomniany apokryf za czystą fikcję, inni znajdują w nim elementy historyczne. Istotna jest opinia ks. Eugeniusza Dąbrowskiego, cenionego biblisty, który komentując fragment Dz 14, 5n, na temat wydarzeń w Ikonium, pisze: „Nie jest wykluczone, że jednym z powodów takiego rozwoju wydarzeń było nawrócenie młodej mieszkanki Ikonium imieniem Tekla, co omawia obszerniej apokryf pt. Dzieje Pawła, napisany w latach 160 - 170 po Chr. przez anonimowego autora, właśnie z Antiochii Pizydyjskiej. Dzieła apokryficzne są dziś bardziej doceniane, gdyż - w świetle krytycznej analizy - dostarczają wiedzy na temat życia pierwszych wyznawców Chrystusa.

CZYTAJ!

Dz 14,1-7; łk 10, 38-42

[Jezus] po drodze przyszedł do jakiejś wioski. Tam przyjęła Go do swego domu pewna kobieta, imieniem Marta. Miała ona siostrę o imieniu Maria. Ta usiadła u stóp Pana i wsłuchiwała się w Jego słowo. Marta natomiast była pochłonięta licznymi posługami. Zatrzymała się więc i powiedziała: „Panie, nic Cię to nie obchodzi, że moja siostra zostawiła mnie samą przy usługiwaniu? Powiedz jej, żeby mi pomogła”. Pan jej odpowiedział: „Marto, Marto, martwisz się i niepokoisz o wiele, a jedno jest potrzebne. Maria wybrała dobrą część, która nie będzie jej odebrana ”.

ROZWAŻ! 

„Wiara rodzi się ze słuchania, słuchanie natomiast ma miejsce dzięki słowu Chrystusa” - przypomina apostoł (Rz 10,17). Dzieje pierwotnego chrześcijaństwa mocno związane są z ustną katechezą - dynamicznym przepowiadaniem Ewangelii o Jezusie Chrystusie. Jezus miał wielu wiernych słuchaczy. Wzorem tej, która „wybrała dobrą część” (Łk 10, 42) i wiernie „wsłuchiwała się” w naukę jedynego Nauczyciela była ewangeliczna Maria, siostra Marty i Łazarza. Przykład Marii jest wzorem uczennicy Słowa, która „usiadła u stóp Pana i wsłuchiwała się w Jego słowo” (Łk 10, 39). Taka postawa była charakterystyczna dla uczniów (talmidim) żydowskich rabinów. Tak kształcił się Szaweł z Tarsu pod kierunkiem jednego z najwybitniejszych rabinów Gamaliela (por. Dz 22,3; Ga 1,13n). Maria również siada u podnóżka Mistrza z Nazaretu, chociaż nie wolno było wówczas niewieście być Jego formalną uczennicą.

Ważny jest kontekst, w którym Łukasz umieszcza rozważany tekst. Spotkanie w Betanii poprzedza rozbudowana katecheza o miłości bliźniego (Łk 10, 25-37), a bezpośrednio po omawianej scenie Jezus naucza o modlitwie (Łk 11,1-13). W postawach sióstr konkretyzuje się katecheza Jezusa. Uczeń Jezusa winien łączyć czynną miłość z modlitwą i katechezą. Na tym polega również dojrzała formacja chrześcijańska, która uczy nie tylko doktryny, ale wychowuje do właściwych postaw i wprowadza w pełnię życia we wspólnocie Kościoła.

Postać Tekli to przykład młodej niewiasty, która radykalnie przyjęła Ewangelię, oddając życie za wiarę. Jej imię jest żeńską formą greckiego Theokles, pochodzącego od przymiotnika theokles, theokleia - ‘sławny, chwalebny [uczeń] Boga’. Kult mężnej księżniczki, uczennicy i towarzyszki św. Pawła rozwinął się zwłaszcza w Kościele wschodnim już od IV wieku. Wyróżnia się dwie odrębne tradycje związane z kultem Tekli.

Pierwsza, związana z apokryfem Dzieje Pawła i Tekli, wskazuje na Ikonium jako miejsce pochodzenia (dziś w tureckim Koyni znajduje się kościół poświęcony Tekli). Dzieje Apostolskie opisują przybycie Pawła i Barnaby do Ikonium - głównego miasta Anatolii (Dz 13, 51 - 14, 28). Tamtejsza gmina była prężna: „Uwierzyło [tam] bardzo wielu Żydów i pogan” (Dz 14, 1). Wśród nawróconych była też „Tekla, córka Theoklei, zaręczona z mężem imieniem Theamyris” (DzPwTk 1, 7). Pod wpływem nauk apostoła wybrała chrześcijaństwo i zerwała zaręczyny z wpływowym obywatelem miasta. Ten fakt wywołał zamieszki w Ikonium (Dz 14, 4n). Apostołowie musieli uciekać do Listry i Derbe, ale i tam spotkali się z prześladowaniami (Dz 14,19nn). Burzliwe dzieje młodej chrześcijanki pełne są fantastycznych i romantycznych opisów, niektóre budzą kontrowersje, jak np. opis samoochrzczenia się Tekli (DzPwTk 5, 34) czy budząca zastrzeżenia nauka o dziewictwie (DzPwTk 4,25). Apokryf podaje dwa fantastyczne opisy jej męczeństwa: najpierw skazano ją na spalenie, lecz ulewny deszcz ugasił płomienie; później wydano ją na pożarcie przez dzikie zwierzęta, lecz i z tej próby wyszła bez szwanku. Cudownie ocalona podążyła za apostołem do Miry, złożyła ślub czystości, później wróciła do Ikonium, aby nawrócić matkę i swoich najbliższych. W końcu dotarła do izauryjskiej Seleucji, gdzie w modlitwie i postach dożyła sędziwego wieku.

Druga tradycja związana jest z syryjskim miastem Maalula, w którym do dziś mieszkańcy posługują się językiem aramejskim (tym, którym mówił i w którym nauczał Pan Jezus). Tekla, ścigana przez żołnierzy wysłanych przez rodzinę, dotarła w okolice dzisiejszej Maaluli, gdzie u kresu sil upadła na kolana i prosiła o ratunek. Bóg wysłuchał jej gorącej prośby - ogromna góra pękła, tworząc długie, wąskie przejście. W skalnej grocie Tekla ukryła się przed pościgiem. Żyła tam przez trzydzieści lat jako pustelnica, modląc się i lecząc chorych. Obecnie w obszernej grocie znajduje się sanktuarium św. Tekli, którym od 1724 r. opiekują się zakonnice z prawosławnego klasztoru. Podczas nocnych, wrześniowych uroczyści ku czci Krzyża Świętego (14 września) i św. Tekli (24 września) cała Maalula i okoliczne góry płoną od ogni i świateł.

Starożytny apokryf ukazuje pobożność ludową pierwotnych wspólnot chrześcijańskich. Zachował skarby, które należy ocalić od zapomnienia. Wśród nich np. opis sylwetki apostoła Pawła, który wpłynął na późniejszą ikonografię: „Był on niskiego wzrostu, miał łysą głowę, krzywe nogi, był zdrowy i dobrze zbudowany, brwi mu się zbiegały, miał mały nos i był pełen wdzięku; twarz jego przybierała raz wygląd ludzki, to znowu anielski” (DzPwTk 1, 3). Wymowny jest również opis pięknej Tekli zasłuchanej w nauki apostoła: „Usiadłszy przy oknie domu [Onezyfora], słuchała dniem i nocą nauki o czystości głoszonej przez Pawła [...], [tak] trwała w wierze przepełniona radością” (DzPwTk 1, 7). Wierna uczennica apostoła wybrała - na wzór ewangelicznej Marii - dobrą część (por. Iz 40, 8; Mt 24, 35).

Stale warto pytać o wierność chrześcijańskim ideałom:

* Święty Augustyn przekonywał: „Zrozum, abyś uwierzył: uwierz, abyś głębiej zrozumiał” (Serm. 43, 7). Dlaczego nie ma sprzeczności miedzy wiarą i rozumem?

* W jakim sensie wiara Kościoła jest jedyna (por. KKK 172-175; 182)?

* Czego uczy nas wierna postawa świętych niewiast? Czy wiara kobiet różni się od wiary mężczyzn? Jakie są charakterystyczne cechy wiary?

* Święty Paweł przekonuje, że wiara jest pewna, ponieważ opiera się na samym słowie Boga, działa przez miłość (Ga 5, 6), i znajduje się w ciągłym wzroście, w szczególności dzięki słuchaniu słowa Bożego i modlitwie (por. KKKK 28). Jaka jest nasza odpowiedź na to głębokie przekonanie Kościoła?

MÓDL SIĘ!

Błogosławieni czystego serca, bowiem oni ujrzą Boga. Błogosławieni, którzy strzegą czystym swe ciało, bo staną się świątynią Boga.

Błogosławieni wstrzemięźliwi, bo do nich przemówi Bóg. Błogosławieni, którzy wyrzekli się tego świata, bo będą się podobali Bogu. 

Błogosławieni ci, którzy mają żony jakoby ich nie mieli bo oni posiądą Boga w dziedzictwo.

Błogosławieni, którzy boją się Boga, bo oni staną się zwiastunami Boga.

Błogosławieni, którzy drżą wobec słów Boga, bo oni zostaną pocieszeni. Błogosławieni, którzy przyjęli mądrość Jezusa Chrystusa, bo oni zostaną nazwani synami Najwyższego. Błogosławieni, ci którzy strzegą chrztu, bo oni znajdują spoczynek u Ojca i Syna.

Błogosławieni, którzy osiągnęli poznanie Jezusa Chrystusa| bo oni pozostaną w świetle.

Błogosławieni, którzy z miłości Boga odeszli od kształtów tego świata, bo oni będą sądzili aniołów i będą błogosławien po prawicy Ojca.

Błogosławieni miłosierni, bo i oni doznają miłosierdzia, a gdy ujrzą dzień sądu, nie będzie on dla nich gorzkim. Błogosławione ciała dziewic, bo będą się Bogu podobał i nie stracą nagrody za swą czystość, bo Słowo Ojca stanie się dla nich sprawcą zbawienia w dniu jego Syna i osiągną odpoczynek na wieki wieków.

Modlitwa apostoła z apokryfu Dzieje Pawła i Tekli

ŻYJ SŁOWEM!

Apostoł Paweł w Liście do Kolosan ukazuje siłę i żywotność słowa Bożego: „Niech zamieszka w was bogactwo nauki Chrystusa: pouczajcie z całą mądrością i napominajcie się wzajemnie przez psalmy, hymny, natchnione pieśni, śpiewając Bogu z wdzięcznością w waszych sercach” (Kol 3, 16; por. Hbr 4, 12; 1 P 1, 23). Dzieje Apostolskie zwracają uwagę na to, że Słowo głoszone i przyjmowane „rozszerzało się coraz bardziej” (12, 24; por. 2, 47). Słowo Boga nie jest więc jakąś książką czy zbiorem pism, lecz nasieniem (Mt 13,19), zawiera w sobie życie (Pwt 32, 47).

Źródło: Ks. Jan Kochel, W drodze z Apostołem Narodów. Medytacje w rytmie "lectio divina", Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2010.