2.1. Podstawowe etapy formacji

Po rozpoznaniu powołania na wniosek osoby towarzyszącej, a także kandydatki rozpoczyna się, za zgodą przełożonej generalnej, okres nowicjatu. Obłóczyny są momentem, którym kandydatka rozpoczyna życie Pobożnej Uczennicy Boskiego Mistrza. Są też zewnętrznym znakiem podkreślającym odejście od życia świeckiego. Czas trwania nowicjatu to dwa lata próby życia zakonnego. Próba ta ma za zadanie potwierdzenie rozpoznania powołania. Polega na sprawdzeniu, czy nowicjuszka w praktyce jest zdolna zerwać z dotychczasowym stylem życia, jakie prowadziła przed wstąpieniem do Zgromadzenia, a przyjąć sposób życia charakterystyczny dla Pobożnych Uczennic.

Pierwszym etapem formacji w nowicjacie, według Alberione, jest wychowanie do ducha Pobożnych Uczennic. Temu służy dobre poznanie życia zakonnego zarówno w teorii, jak i w praktyce. Dlatego nowicjuszka zapoznaje się z duchowością Założyciela, z Konstytucjami i Dyrektorium, z apostolatem Zgromadzenia; uczy się w ten sposób przeżywać życie jako Pobożna Uczennica. Założyciel przy tym zwraca uwagę, że formacja w nowicjacie obejmuje nie tylko kształcenie intelektualne, ale również - co jest istotne - wychowanie. Poznawanie ducha Zgromadzenia powinno oddziaływać wychowawczo na kształtowanie osoby zmierzającej ku określonemu wyraźnie celowi - ku Bogu. Uważa, że działania wychowawcze powinny przełamywać wszelkie bariery obojętności, a także lenistwo czy też niestałość; powinny wyzwalać zapał do podejmowania i wypełniania obowiązków. Przez poddawanie się działaniom wychowawczym w nowicjacie osoba dojrzewa, wyzbywa się swoich nałogów, wad; „dorasta” do życia zakonnego, które będzie starała się praktykować jako cnotę. Tak więc w nowicjacie kontynuuje się pogłębioną pracę nad osobowością nowicjuszki, nad tym wszystkim, co zostało zapoczątkowane w postulacie. Rozwija się pozytywne cechy wychowanki, eliminuje negatywne, zaszczepiając w ich miejsce bardziej pożądane. Kształtując wolę, uczucia i sferę intelektualną, nowicjuszka rozwija swój świat pojęć, wartości, przeżyć, przez co też rozwija cnoty chrześcijańskie. Stałość zainteresowań, ustalona hierarchia wartości, celów, dojrzałość uczuciowa wymaga formacji, stałej pracy wychowawczej w nowicjacie, a także później po złożeniu profesji zakonnej. Praca nad formacją zakonną jest długa i wymaga od nowicjuszki zaangażowania (ale nie może skupiać całej uwagi tylko na rozwoju osoby), współpracy, otwartości.

Drugim etapem formacji jest okres praktyki apostolskiej. Zdaniem Założyciela, w nowicjacie Pobożna Uczennica Boskiego Mistrza poznaje, jak w rzeczywistości wygląda życie według reguły Zgromadzenia. Nowicjuszka, praktykując apostolstwo eucharystyczne, liturgiczne i kapłańskie, doświadcza charyzmatu Zgromadzenia. W ten sposób poznaje, czy ten rodzaj apostolatu jej odpowiada, czy się w nim odnajduje i czy posiada powołanie do życia we wspólnocie. Modlitwa, asceza, życie wspólnotowe, apostolskie powinny prowadzić nowicjuszkę do poznania bezgranicznej miłości Boga, która wyzwala w niej chęć służenia Mu, wynagradzania za wszelkie braki miłości wobec Niego. Uczy się rozpoznawać w Panu Jezusie swojego Mistrza, który staje się dla niej Drogą, Prawdą i Życiem.

Formacja w nowicjacie obejmuje również poznanie życia Najświętszej Maryi Panny i św. Pawia Apostoła jako wzorów do naśladowania, z których Pobożna Uczennica czerpie inspirację w dążeniu do doskonałości i w spełnianiu apostolatu. Zdaniem Założyciela, w nowicjacie Maryja powinna stać się „Mistrzynią” sióstr, punktem odniesienia na drodze codziennego opowiadania się za Chrystusem. Formacja w nowicjacie ma prowadzić do zrozumienia - stwierdza - że misja Pobożnej Uczennicy jest podobna do misji Maryi, dlatego od Niej ma oczekiwać pomocy, polecając Jej swoje życie, działania. Ma pamiętać, że Ona jest nie tylko Matką Syna Bożego, ale i Matką Kościoła, że troszczy się, wyjednuje łaski.

Doświadczając życia we wspólnocie, siostra uczy się bezinteresowności, hojności, wzajemnego poszanowania, czyli miłości bliźniego. Poznaje, że zadaniem jej jest służba Kościołowi. Uczy się, że określenie Założyciela: „żywe i aktywne” - oznacza miłość do Mistycznego Ciała Chrystusa i Jego pasterzy. Zdobywane przez formację w nowicjacie cnoty przygotowują do ciągłej walki duchowej i usposabiają do ofiary ze swojego życia dla Pana Boga. Wyrabiają postawę do życia duchem modlitwy, adoracji, Eucharystii, miłości Boga i bliźniego.

Ks. Alberione twierdzi, że gdy kończy się nowicjat, „trzeba być przygotowanym na bitwę o wytrwałość i okazywać silę walki”. Dlatego uważa, że słusznie czynią osoby, które nie składają ślubów, gdy mają wątpliwości; przeczuwają, że nie wytrwają, nie są dość silne, by podjąć taką walkę ducha.

Założyciel uważa nowicjat za czas, w którym poznaje się życie zakonne, uczy się je kochać i nim żyć. „Znać, kochać i żyć tym życiem (...). Żyć nim pokornie, ponieważ koniecznym jest uważać się za dzieci, które idą do podstawowej szkoły”. Nowicjat ma więc doprowadzić do zrozumienia i do życia „głębszym duchem wiary”. Z wiary wynika nadzieja, a z nadziei miłość, a to wszystko razem sprawia, że wzrasta laska Boża, uzdalniając nowicjuszkę do odłączenia się od świata i oddania swojego serca, sil fizycznych i duchowych Zgromadzeniu Pobożnych Uczennic Boskiego Mistrza.

Według ks. Alberione, efektem formacji w nowicjacie ma być dojrzałość do dobrowolnego i zarazem odpowiedzialnego życia w Zgromadzeniu. Najpełniejsze możliwe poznanie życia charakterystycznego dla Zgromadzenia powinno wpływać na dojrzałość podejmowanej przez nowicjuszkę decyzji o swojej przydatności do życia we wspólnocie. Dojrzałość sprawia, że siostra rozumie, iż życie zakonne posiada pewne trudności, ale jest gotowa podejmować wysiłek, który pozwoli je przezwyciężać. Założyciel dowodzi, że życie zakonne jest uprzywilejowane, ale nie jest pozbawione trudności. Ze względu na obiecaną nagrodę - niebo - należy podejmować walkę i odnosić zwycięstwa. Dlatego zachęca nowicjuszki, by wzorem Boskiego Mistrza przyjmowały próby, cierpienia, trudności, ofiarowując całe swoje życie Bogu Ojcu.

Osobą odpowiedzialną z ramienia Zgromadzenia za formację nowicjuszek do pełni rozwoju osobowości i przydatności w życiu zakonnym jest mistrzyni nowicjatu. Ks. Alberione widzi w mistrzyniach osoby na pierwszym miejscu odpowiedzialne za całą formację. Każda mistrzyni powinna wyróżniać się: miłością, cierpliwością i łagodnością, entuzjazmem dla życia zakonnego, pobożnością i miłością apostolską, znajomością psychologii. Między innymi te cechy mają pomóc mistrzyni przelać w dusze nowicjuszek wiarę, wiedzę, serce i ducha Zgromadzenia. Mistrzyni musi być dobrze przygotowana do wychowywania na poziomie duchowym, intelektualnym, aby lepiej ukierunkowywać nowicjuszki. Wykorzystując podstawowe narzędzia formacji, jak: obserwacja, stwarzanie sytuacji, które mają być próbą życia zakonnego i jego wartości, mistrzyni powinna pamiętać, iż jest modelem dla swoich podopiecznych, a jej wzorem jest Jezus Chrystus Boski Mistrz.

Według Założyciela, w nowicjacie Pobożna Uczennica musi nabierać umiejętności praktykowania rad ewangelicznych, co dyscyplinuje ją do walki ze złymi skłonnościami. Ale przede wszystkim, według niego, specyfika życia zakonnego zawiera się w profesji zakonnej wyrażonej w ślubach posłuszeństwa, ubóstwa i czystości. Ks. Alberione stwierdza, że zgodnie z Ewangelią, czyli według Boskiego Mistrza, powołanie jest wezwaniem Boga: „Jeśli chcesz być doskonałym, zostaw wszystko, przyjdź i naśladuj Mnie” (Mt 19, 21). „Zostaw wszystko” - oznacza ubóstwo; „przyjdź” - oznacza czystość, opuść rodzinę; „naśladuj Mnie” - oznacza posłuszeństwo.

Stąd profesja zakonna, do której przygotowuje nowicjat, jest odpowiedzią Bogu na to wezwanie i jednocześnie zobowiązaniem moralnym do innego życia, całkowicie poświęconego Bogu. Dlatego też praktykowanie tych ślubów należy do obowiązków Pobożnych Uczennic Boskiego Mistrza. Siostra ma dążyć, pracować, troszczyć się, aby realizować śluby złożone w dniu profesji. Zaleca, by stały się między innymi istotą egzystencji każdej siostry, skierowanej ku celowi ostatecznemu, jaką jest doskonałość. „Uczennica tym bardziej jest doskonała, im bardziej jest podobna do swego Mistrza i im bardziej się z Nim jednoczy”. Pobożna Uczennica Boskiego Mistrza, zachowując śluby, uczy się miłować tak, jak Chrystus miłował. Przez profesję zakonną, będącą uwieńczeniem formacji w nowicjacie, Bóg włącza Pobożną Uczennicę w przymierze z Nim; siostra staje się Jego własnością, żywym i działającym członkiem Mistycznego Ciała Chrystusa. Dlatego ks. Alberione łączy ślub posłuszeństwa z wiarą uznania autorytetu Boga, ślub ubóstwa z nadzieją wyrażaną w wypełnianiu tego ślubu, ślub czystości z caritas, z miłością Boga, Jezusa i bliźniego.

Źródło: S. Regina Czajkowska PDDM, Duchowość zakonna Uczennic Boskiego Mistrza w pismach księdza Jakuba Alberione Założyciela Rodziny Paulińskiej, Bydgoszcz 2012.